‘Satellietgegevens maken gemeentelijke basisregistratie betrouwbaarder en actueler’
Thomas van Offeren is specialist gegevensmanagement bij de gemeente Haarlemmermeer. Geïnspireerd door een NSO-workshop over het Satellietdataportaal, ontwierp hij een op open data en open source gebaseerde toepassing, waarmee alle Nederlandse gemeenten de kwaliteit van hun Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) kunnen monitoren.
Thomas van Offeren aan het werk met de bagpanden tool
Thomas van Offeren beleefde op 3 oktober 2024 een klassiek Eureka-moment. Hij zat in de trein op weg naar huis. Eerder die dag had hij in Den Haag bij de Provincie Zuid-Holland de workshop Satelliettoepassingen voor overheden bijgewoond. De workshop ging over de mogelijkheden van het Satellietdataportaal, een database met actuele satellietbeelden van Nederland die de rijksoverheid kosteloos ter beschikking stelt aan iedereen die ze wil gebruiken. In de trein zette hij de mogelijkheden in zijn hoofd nog eens op een rij. En toen viel de puzzel als vanzelf in elkaar.
Ineens had je een idee. Welk idee was dat?
‘In mijn dagelijks werk bij de gemeente Haarlemmermeer monitor ik de kwaliteit van de geografische basisregistraties, waaronder de Basisregistratie Adressen en Gebouwen, waarin gegevens worden bijgehouden van alle gebouwen in Nederland. Ik dacht: met gratis, actuele satellietbeelden moet het mogelijk zijn om de werkelijke status van een pand te monitoren en die te vergelijken met de gegevens in de BAG.’
De status van een pand? Wat houdt dat in?
'Gemeenten geven vergunningen af. Bijvoorbeeld een bouwvergunning voor een nieuw schoolpand. Er komt een moment dat de bouw van die school start. Dan gaat de status van dat pand van ‘bouwvergunning verleend’ naar ‘bouw gestart’. Is het pand klaar? Dan verandert de status naar ‘pand in gebruik’. Zo’n zelfde statusverandering heb je ook bij een sloopvergunning: van ‘sloopvergunning verleend’ naar ‘pand gesloopt’. Als een gebouw een nieuwe status heeft, wil je die natuurlijk zo snel mogelijk verwerken in de basisregistratie. Want die registratie moet up-to-date zijn.’
En satellietbeelden kunnen daarbij helpen?
‘Ja. Veel gemeenten werken de BAG bij met behulp van luchtfoto’s. Die worden maar eens per jaar gemaakt. Op dat moment krijg je dus een hele bulk aan beelden op je bureau en ga je zoeken naar verschillen tussen de papieren werkelijkheid – de vergunningen – en de fysieke wereld buiten. Op satellietbeelden hoef je geen jaar te wachten. Die zijn er al binnen twee maanden en soms nog sneller. Hoe vaker beelden binnenkomen, hoe sneller je statusveranderingen kunt zien. En, niet onbelangrijk: het wordt mogelijk om de controles te spreiden over het jaar.’
Toen je thuiskwam van de workshop ben je meteen aan de slag gegaan. Wat heb je gemaakt?
Bag panden tool
‘Ik heb satellietbeelden uit het Satellietdataportaal geïmporteerd in de open source applicatie QGIS en die gecombineerd met de pandstatus uit het basisregister. Zo ontstaat een overzicht waaraan je heel snel en heel simpel kunt zien of de status in de BAG overeenkomt met de werkelijkheid op het meest recente satellietbeeld. In mijn proefversie heb ik satellietbeelden van Haarlem gebruikt, maar je kunt dezelfde truc toepassen voor heel Nederland.’
Hoe reageerden je collega’s op dit idee?
‘Ze gebruikten al satellietbeelden, maar dan in een aparte browser. Dat was dus een behoorlijk tijdrovende zoek-de-verschillenpuzzel. Met de toepassing die ik heb gemaakt, zie je in de QGIS-omgeving met één druk op de knop het pand met een bouw- of sloopvergunning. En als er iets verandert in de BAG-pandstatus, kun je meteen brondocumenten aanmaken en toevoegen als bewijsmateriaal.’
Het klinkt allemaal vrij eenvoudig. Welke winst levert jouw toepassing op?
‘Als je bouw- en sloopvergunningen controleert die het langst geleden zijn afgegeven, is de kans het grootst dat er in de werkelijkheid iets veranderd is. En dus dat de BAG-registratie niet meer actueel is. Ik kwam bij een steekproef al twee gemeenten tegen die zes procent achterstand hadden in de registratie van pandstatussen. Het zou mij niet verbazen als veel gemeenten in Nederland een achterstand hebben. Willen die gemeenten een kwaliteitsslag maken, dan kan mijn toepassing daarbij helpen.’
Hoe kunnen andere gemeenteambtenaren jouw voorbeeld volgen?
‘Ik heb er een stuk over geschreven op mijn website en speciaal voor gemeenteambtenaren een zogenoemde ‘Parel’ toegevoegd op de website van het Gemeentelijk Geoberaad. Dat is een voorbeeld en een duidelijke instructie van hoe je deze toepassing zelf kunt gebruiken. Inmiddels hebben collega’s van verschillende gemeenten dat al gedaan. Zij hebben zelf kunnen ervaren dat je met een minimale tijdsinvestering de BAG actueler en betrouwbaarder kunt maken.’